HR 20 januari 2012, ECLI:NL:HR:2012:BU3162 (Agfaphoto Finance N.V./Foto Noort)
Het oordeel van het hof dat het tekortschieten door de huurverkoper onder een huurkoopovereenkomst de ontbinding van een met deze overeenkomst samenhangende financieringsovereenkomst rechtvaardigt, is juist en niet onbegrijpelijk. Daaraan doet niet af dat ontbinding van de huurkoopovereenkomst niet uitdrukkelijk is gevorderd. De nauwe verbondenheid tussen beide overeenkomsten brengt echter geen schadeplichtigheid van de financieringsmaatschappij mee wegens tekortschieten van de huurverkoper onder de huurkoopovereenkomst.
Een fotospeciaalzaak komt met (de rechtsvoorganger van) AgfaPhoto Europe de huurkoop van een zogenaamd minilab overeen. Op grond van deze overeenkomst heeft de fotospeciaalzaak recht op vijf jaar garantie en service. Tegelijkertijd sluit de fotospeciaalzaak met (de rechtsvoorganger van) financieringsmaatschappij AgfaPhoto Finance een financieringsovereenkomst. Een jaar nadien gaat AgfaPhoto Europe failliet. De curator bericht de fotospeciaalzaak dat hij de huurkoopovereenkomst niet gestand zal doen. Die mededeling doet de fotospeciaalzaak besluiten de betaling van de termijnen uit hoofde van de financieringsovereenkomst te staken. In reactie daarop beëindigt AgfaPhoto Finance de financieringsovereenkomst.
In de onderhavige procedure vordert AgfaPhoto Finance van de fotospeciaalzaak een bedrag van € 132.640,35 bestaande uit de tot de datum van beëindiging nog verschuldigde termijnen uit hoofde van de financieringsovereenkomst, de termijnen die nog zouden vervallen indien de financieringsovereenkomst niet voortijdig zou zijn beëindigd, en het bedrag van de koopoptie.
In reconventie vordert de fotospeciaalzaak – kort gezegd – ontbinding van de financieringsovereenkomst, een en ander met veroordeling van AgfaPhoto Finance tot vergoeding van de door de door haar, de fotospeciaalzaak, geleden schade, nader op te maken bij staat. De fotospeciaalzaak heeft aan deze vordering ten grondslag gelegd dat, waar vaststaat dat de curator de huurkoop overeenkomst niet gestand zal doen, sprake is van een tekortschieten onder de huurkoopovereenkomst die ontbinding van de financieringsovereenkomst rechtvaardigt. De fotospeciaalzaak heeft daarbij gewezen op de nauwe samenhang tussen de huurkoopovereenkomst en de financieringsovereenkomst.
Dit betoog van de fotospeciaalzaak vindt geen gehoor bij de rechtbank, die de vorderingen in conventie toewijst en in die in reconventie afwijst. In appel heeft de fotospeciaalzaak met haar op samenhang gebaseerde betoog echter wel succes. Het hof wijst zowel de reconventionele ontbindingsvordering als schadevergoedingsvordering toe, terwijl de vorderingen in conventie worden afgewezen.
In cassatie stelt AgfaPhoto Finance de toewijzing van beide reconventionele vorderingen ter discussie. Dit levert een tweetal noemenswaardige beslissingen op.
De Hoge Raad sauveert allereerst het oordeel van het hof dat de huurkoopovereenkomst en de financieringsovereenkomst zodanig verbonden zijn dat ontbinding van de financieringsovereenkomst gerechtvaardigd is. Daarbij neemt de Hoge Raad in aanmerking dat tussen partijen vaststaat dat de AgfaPhoto Europe jegens de fotospeciaalzaak is tekortgeschoten in de nakoming van haar verplichtingen uit de huurkoopovereenkomst en dat die tekortkoming zo ernstig is dat zij ontbinding van die overeenkomst kan rechtvaardigen, terwijl tussen de huurkoopovereenkomst en de financieringsovereenkomst een nauwe, feitelijk economische samenhang bestaat. Zie rov. 3.5.3.
Dit oordeel ligt in het verlengde van eerdere uitspraken van de Hoge Raad van 23 januari 1998 (ECLI:NL:HR:1998:ZC2555) en 14 januari 2000 (ECLI:N:HR:2000:AA4279). Uit die uitspraken kan worden afgeleid dat nauwe samenhang tussen twee overeenkomsten tussen verschillende partijen kan meebrengen dat tekortschieten onder de ene overeenkomst ontbinding van de andere overeenkomst rechtvaardigt, terwijl de vraag of die samenhang moet worden aanvaard moet worden vastgesteld aan de hand van uitleg van de rechtsverhouding in het licht van de omstandigheden van het geval.
Dat in het onderhavige geval uitsluitend ontbinding van de financieringsovereenkomst is gevorderd en niet ook ontbinding van de huurkoopovereenkomst, doet volgens de Hoge Raad aan de juistheid en begrijpelijkheid van het oordeel van het hof niet af. De Hoge Raad verwijst in dit verband naar het betoog van de fotospeciaalzaak over de mededeling van de curator dat deze de huurkoopovereenkomst niet gestand zal doen, waaruit de Hoge Raad afleidt dat de fotospeciaalzaak deze opstelling van de curator aanvaart en ongedaanmaking wenst van hetgeen op grond van de huurkoopovereenkomst is gepresteerd.
Tegelijkertijd maakt de Hoge Raad duidelijk dat de reikwijdte van het argument van samenhang niet onbegrensd is. Zie rov. 3.8. Anders dan het hof meende, brengt de nauwe verbondenheid tussen de huurkoopovereenkomst en de financieringsovereenkomst volgens de Hoge Raad niet mee dat AgfaPhoto Finance aansprakelijk is voor de schade die het gevolg is van het tekortschieten van AgfaPhoto Europe onder de huurkoopovereenkomst. De samenhang tussen de overeenkomsten, zo overweegt de Hoge Raad, is alleen van belang voor de vraag naar de gebondenheid van de fotospeciaalzaak aan de financieringsovereenkomst.
Voor de fotospeciaalzaak zal hiermee waarschijnlijk de pas naar daadwerkelijk verhaal voor haar schadevergoedingsvordering zijn afgesneden. Op dit punt rest haar weinig anders dan zich op de voet van art. 37a Faillissementswet aan te sluiten bij de overige, concurrente crediteuren van AgfaPhoto Europe en haar schadevergoedingsvordering ter verificatie in te dienen bij de curator.
