HR 22 juni 2018, ECLI:NL:HR:2018:980
Een werknemersorganisatie die partij is bij een cao, kan als contractspartij uit eigen hoofde van de individuele werkgeversorganisatie die partij is bij de cao en/of van de individuele leden daarvan nakoming vorderen van in die cao opgenomen verplichtingen van een werkgever. Daarvoor is niet vereist dat er werknemers zijn die bezwaar hebben tegen de niet-nakoming van hun werkgever. Uit het CNV/Pennwalt-arrest (HR 19 december 1997, ECLI:NL:HR:1997:ZC2532, NJ 1998/403) volgt dat een toewijzing van de nakomingsvordering alleen kan zien op de nakoming van een verplichting van een werkgever jegens werknemers die daarop aanspraak kunnen en willen maken. Deze clausulering moet in het dictum van de uitspraak worden opgenomen.
Achtergrond van deze zaak
FNV is samen met andere vakbonden aan werknemerszijde partij bij de CAO voor de Mode- & Sportdetailhandel, die in 2008-2010 en 2010-2012 heeft gegolden. Aan werkgeverszijde zijn deze cao’s afgesloten door Inretail. VAB behartigt de belangen van de ondernemers die op franchisebasis een Hema-warenhuis exploiteren. VAB neemt deel aan de cao-onderhandelingen, maar is zelf geen partij bij de cao’s. Haar leden zijn tevens lid van Inretail en daarom aan de cao’s gebonden. Vanwege het uitblijven van een nieuwe cao, hebben de VAB-leden, op advies van Inretail, de garantielonen tweemaal vrijwillig schriftelijk verhoogd, met respectievelijk 2% en 1,5%. De later afgesloten cao’s bepaalden in art. 6.2 dat het loon met terugwerkende kracht – respectievelijk per 1 oktober 2009 en 1 juli 2011 – met 2% moest worden verhoogd. De VAB-leden hebben de vrijwillige loonsverhogingen verrekend met de verhoging van het loon op grond van art. 6.2 van de cao’s.
FNV vordert in dit geding dat Inretail en VAB worden veroordeeld de bij VAB aangesloten leden schriftelijk op te roepen om de cao-loonsverhoging per 1 juli 2011 van 2% over het onmiddellijk daaraan voorafgaande loon aan hun werknemers te betalen zonder verrekening, en dat Inretail wordt veroordeeld VAB schriftelijk op te roepen om dit te bevorderen. De rechtbank heeft deze vorderingen afgewezen. Het hof heeft het hoger beroep van FNV verworpen, in de kern omdat FNV niet heeft bewezen dat er onder haar leden werknemers waren van de Inretail- en VAB-leden die een bezwaar hadden tegen de handelwijze van hun werkgever. FNV heeft cassatieberoep ingesteld.
Vakbond die partij is bij een cao heeft een zelfstandig vorderingsrecht
In cassatie wordt aangevoerd dat het hof heeft miskend dat een vakbond die partij is bij een cao een zelfstandig vorderingsrecht heeft dat de vakbond toekomt ongeacht of betrokken werknemers aanspraak wensen te maken op nakoming van een cao-bepaling.
De Hoge Raad acht, in navolging van A-G De Bock, de klacht gegrond. Een werknemersorganisatie die partij is bij een cao, kan als contractspartij uit eigen hoofde nakoming vorderen van in die cao opgenomen verplichtingen van een werkgever. Die vordering kan gericht worden zowel tegen een werkgeversorganisatie die partij is bij de cao als, op grond van art. 9 Wet CAO, tegen individuele leden daarvan. Daarvoor is niet vereist dat er werknemers zijn die zich hebben verzet of die bezwaar hebben gemaakt tegen de handelwijze van hun werkgever. Als contractspartij heeft de werknemersorganisatie immers een eigen belang bij en recht op nakoming. Dit komt mede tot uitdrukking in art. 8 lid 1 en art. 9 Wet CAO.
De Hoge Raad overweegt vervolgens dat uit het CNV/Pennwalt-arrest niet iets anders kan worden afgeleid. Uit dat arrest volgt slechts dat een eventuele toewijzing van de nakomingsvordering alleen betrekking kan hebben op de nakoming van een verplichting van een werkgever jegens werknemers die daarop aanspraak kunnen en willen maken. Deze clausulering moet tot uitdrukking worden gebracht in het dictum van de uitspraak, indien een werkgever wordt veroordeeld tot het verrichten van een prestatie jegens zijn werknemers.
De Hoge Raad vernietigt de bestreden arresten en verwijst het geding naar een ander hof ter verdere behandeling en beslissing.
