De president van de Hoge Raad heeft ter gelegenheid van de installatie van drie nieuwe vice-presidenten in de Hoge Raad het belang benadrukt van onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak. In dat verband sprak hij zijn zorgen uit over de recente grondwetswijzigingen in Hongarije. Verder ging hij in op het niet aanbevelen van mr. D.J.C. Aben als raadsheer in de Hoge Raad.
De rechtsstaat is volgens Corstens in Nederland:
“zo’n vanzelfsprekendheid dat je pas weet wat je mist als zij er niet meer is. Ook het begrip scheiding der machten is zo’n evidentie: de trias politica met haar onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Wie het belang van deze verworvenheden niet op waarde weet te schatten of zich daartegen keert, speelt met vuur. We hoeven niet ver over de landsgrenzen of diep in de geschiedenis te kijken om daarvan doordrongen te raken. “
Corstens wierp vervolgens een blik over de Hongaarse landsgrens, op de ontwikkelingen sinds het aantreden van de regering-Orbán:
“De maatregelen die thans in Hongarije op stapel staan en minstens voor een deel al in werking zijn getreden, baren grote zorgen. Daar wordt – nota bene tegen de achtergrond van een enorme staatsschuld en in een Europese context waarin langer doorwerken de pensioenen betaalbaar moet houden – de leeftijdsgrens voor rechters met 8 jaar verlaagd, terwijl juist daardoor tegelijkertijd de greep van de regerende partij op de benoeming van nieuwe rechters in de honderden openvallende posities enorm wordt. Mijn collega van het Hooggerechtshof, András Baka, is eergisteren uit zijn functie ontheven, omdat hij de volgens een andere nieuwe regel vereiste vijf jaar ervaring in de nationale rechtspraak miste. Dit terwijl hij kan bogen op een ervaring van bijna twee decennia in het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Ook kan in Hongarije een niet-rechterlijk orgaan nu bepalen welke zaken in concreto aan welke rechter worden toebedeeld. De invoering heden ten dage in een Europees land van dit soort maatregelen herinnert aan de kwetsbaarheid van het bestaande stelsel. De onafhankelijkheid van de rechter, een wezenlijk onderdeel van de leer van de scheiding der machten, is hier op de tocht komen te staan.”
Ook nam Corstens (zonder namen te noemen) de gelegenheid te baat om te reageren op het recente rumoer rond de laatste voordracht van drie raadsheren in de Hoge Raad. Bij de aanbeveling door de Hoge Raad zou advocaat-generaal bij de Hoge Raad mr. D.J.C. (Diederik) Aben zijn gepasseerd omdat de PVV-fractie bezwaren had tegen zijn benoeming, nadat Aben zich op persoonlijke titel had uitgelaten over de juridische merites van de beslissing van de wrakingskamer in het proces-Wilders om de rechters te vervangen. Corstens:
“De aanbeveling van de Hoge Raad is uitsluitend gebaseerd op de inhoudelijke kwaliteiten en specialismen van de kandidaten en is afgestemd op de behoeften in dit verband van de Hoge Raad. Gelukkig wordt de aanbeveling meestal unaniem gevolgd door de Tweede Kamer en de regering. In het recente verleden liepen de hazen in dit verband soms anders. Dan rijst de vraag wat wijsheid is. In het ene geval kan de tegenwind overwonnen worden, dan is het goed standvastig te zijn. Maar, om een op deze stormachtige januaridag passende metafoor te gebruiken: welbewust het oog van een orkaan instappen in de aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat de kandidaat daaruit ernstig beschadigd van de radar zal worden weggeslingerd zou niet van wijsheid getuigen. Het te verwachten resultaat en de te verwachten schade aan de institutie zijn ook belangrijke elementen bij deze afweging.”
Corstens eindigde de inleiding van zijn toespraak met een dubbel caveat:
“Enerzijds betekent de soms te gemakkelijke relativering van de waarde van de rechtsstaat en de daaraan inherente noties zoals de trias politica dat we alert zullen moeten blijven, dat we goed voor ogen moeten houden waar de rechtsstaat gevaar loopt en waar kansen liggen voor verbetering. Anderzijds is het zaak niet te snel moord en brand te roepen. Het mes wordt bot als het te veel wordt gebruikt.”
De door de Hoge Raad gepubliceerde tekst van de voordracht is hier te lezen.
