Het jaarverslag van de Hoge Raad over 2018 is gepubliceerd (2018.jaarverslaghogeraad.nl). De Hoge Raad memoreert in de inleiding dat het 180 jaar geleden is dat de Hoge Raad op 1 oktober 1838 werd ingesteld. Het Wetenschappelijk Bureau (WB) van de Hoge Raad vierde in 2018 het 40-jarig jubileum. Het bureau werd in 1978 opgericht ter ondersteuning van de leden van de raad en parket bij de voorbereiding van de arresten en de conclusies door middel van juridisch onderzoek. In 1978 bestond het WB uit zeven medewerkers, inmiddels zijn het zo’n 100 juristen.
Kerntaken Hoge Raad
In de rubriek 2018 uitgelicht gaat het over de drie kerntaken van de Hoge Raad: het bieden van individuele rechtsbescherming, het zorgen voor de rechtseenheid en het bijdragen aan de rechtsontwikkeling.
Per rechtsgebied worden in het jaarverslag uitspraken uit 2018 besproken die belangrijk zijn geweest voor de rechtsontwikkeling. Bij de civiele zaken zijn dat:
HR 13 juli 2018 CB 2018-135 Loondoorbetaling na ontslag op staande voet
Op 1 juli 2015 is het ontslagrecht herzien door de invoering van de Wet werk en zekerheid. De Hoge Raad heeft zich al meerdere keren moeten uitspeken over vragen die deze nieuwe regels oproepen. In dit arrest heeft de Hoge Raad uitgangspunten geformuleerd voor de beoordeling of aan de werknemer op grond van de bepalingen van art. 7:626 en 7:628 lid 1 BW zijn loonaanspraak over de periode tussen de ontslagdatum en de einddatum kan worden ontzegd. Loonmatiging (art. 7:680a BW of gehele of gedeeltelijke ontzegging van de aanspraak op loonbetaling (art. 6:248 lid 2 BW) zijn alternatieve mogelijkheden.
HR 13 april 2018 CB 2018-88 Opzetclausule aansprakelijkheidsverzekering voor particulieren (AVP)
Voor toepassing van de ‘nieuwe opzetclausule’ in de AVP-verzekering (art. 7:952 BW) is uitgangspunt dat sprake moet zijn van een opzettelijk en wederrechtelijke gedraging van de verzekerde die objectief bezien gericht is op het doen ontstaan van letsel of zaakschade, en waarbij het in feite toegebrachte letsel of de zaakschade naar objectieve maatstaven als een te verwachten of normaal gevolg van de desbetreffende gedraging kan worden aangemerkt. Mede gelet op de functie van de AVP-verzekering in het maatschappelijk verkeer kan er echter grond zijn om bij een schadevoorval dat op zichzelf aan de vereisten van de opzetclausule voldoet, te oordelen dat deze clausule gelet op de bijzondere omstandigheden van het geval toch niet van toepassing zijn.
Cijfers in civiele zaken
De totale instroom van civiele zaken is licht gestegen in 2018 naar 429 zaken (2017: 425). Van deze 429 zaken waren er 281 vorderingszaken, 1 dagvaardingszaak, 136 verzoekschriften en 11 prejudiciële vragen van rechtbanken en hoven gesteld aan de Hoge Raad. De uitstroom bedroeg in 2018: 409 uitspraken (in 2017: 440). Van deze 409 uitspraken (in 2017: 440) werden 249 zaken (in 2017:281) inhoudelijk afgedaan, dat is bijna 61 procent (in 2017: 64 procent), 2 zaken met art. 80a RO-afdoening, en 158 zaken met art. 81 Wet RO. In 409 zaken werd een conclusie geschreven door een advocaat-generaal.
Van de 409 uitspraken in 2018 werd in 253 zaken het cassatieberoepen verworpen en in 128 zaken vernietigd. Op het totaal van het aantal uitspraken is 31 procent vernietigd. Het resterende percentrage betreft andere afdoeningen (waarvan 62% verwerpingen).
De gemiddelde doorlooptijd in 2018 bedroeg 347 dagen (in 2017: 354), inclusief de doorlooptijd van zaken die bij HvJEU aanhangig zijn geweest. De doorlooptijd wordt gerekend vanaf de datum van binnenkomst van de procesinleiding (voorheen: de cassatiedagvaarding) of het verzoekschrift tot cassatie.
Contact met de samenleving
De Hoge Raad vermeldt in zijn jaarverslag dat hij in het kader van zijn rechtsvormende taak intensiever in verbinding met de samenleving wil staan om te weten wat er speelt. In dat kader worden de activiteiten vermeld die de Hoge Raad in 2018 heeft ondernomen. Het gaat daarbij onder meer om de volgende onderwerpen.
Eerdere publicatie conclusie in civiele en strafzaken
Tot januari 2018 werden de conclusies van advocaten-generaal in civiele of strafzaken pas tegelijk met de uitspraak van de Hoge Raad gepubliceerd. Sindsdien worden conclusies echter zoveel mogelijk gepubliceerd op de dag dat zij zijn genomen of na het verstrijken van de termijn van 14 dagen voor het indienen van een Borgersbrief (een reactie op de conclusie door partijen). De Hoge Raad schrijft in het jaarverslag dat achtergrond van dit gewijzigde beleid is dat het wenselijk is de conclusie van de A-G eerder aan een groter (juridisch) publiek bekend te maken (dan alleen aan partijen). Op die manier kan een breder publiek ook kennis nemen van de zaken die bij de Hoge Raad aanhangig zijn en waarover een uitspraak kan worden verwacht. Bij mediagevoelige zaken of zaken waarin belangrijke rechtsvragen aan de orde zijn, wordt ook een persberucht bij de conclusie gemaakt. Volgens het jaarverslag heeft dat in 2018 tot meer (media-)aandacht voor de conclusies geleid.
Hoge Raad voor dummies
In 2018 heeft de president van de Hoge Raad, Maarten Feteris, samen met zijn (voormalig) persoonlijk medewerker Jason van Heusden, De kleine Hoge Raad voor dummies geschreven. Het boekje legt op een toegankelijke manier uit wat de taken van de Hoge Raad zijn en beschrijft op welke manier de Hoge Raad die uitvoert. Met het boekje wordt gestreefd naar een grotere bekendheid van de Hoge Raad en zijn werkzaamheden bij een groter publiek.
Publicatie oude ‘mijlpaalarresten’
De Hoge Raad gaat een groot aantal belangrijke ‘oude’ arresten publiceren. Sinds 2000 worden de uitspraken van de Hoge Raad geanonimiseerd gepubliceerd op Rechtspraak.nl. Voor die tijd werden arresten voornamelijk gepubliceerd via redacties van jurisprudentie-uitgaven van uitgevers. Een aantal arresten is door uitgevers wel digitaal beschikbaar gesteld, maar in veel gevallen staan deze (ook bewerkt), in databanken waarvoor een abonnement moet worden afgesloten. De Hoge Raad ziet het als zijn maatschappelijke taak om een aantal belangrijke ‘oude’ arresten gratis online beschikbaar te stellen en heeft een eerste lijst van 500 arresten gemaakt.
